Gids voor kleurenfotografie: geschiedenis + 10 tips

Kleur heeft een enorme invloed op hoe een foto wordt waargenomen en vanaf het vroegste bestaan van de fotografie probeerden de pioniers van het medium manieren te vinden om de levendigheid en verzadiging van de wereld om ons heen over te brengen.

Kleur kan een beeld transformeren, emotie oproepen en een wereld tot leven brengen die vol diepte en intensiteit is, of het nu de subtiele tinten van een oceaan zijn kort nadat de zon onder de horizon is gevallen, of de opzichtige tinten die ’s middags op de zonovergoten straten van Havana te vinden zijn.

Als fotografen kunnen we niet altijd de kleuren controleren die we vastleggen, maar een goed begrip van kleur en hoe ze kunnen worden gemaakt om samen te werken, kan cruciaal zijn in de ontwikkeling van ons werk.

Dit artikel leidt je door een korte geschiedenis van kleurenfotografie, onderzoekt hoe we kleur begrijpen en graaft vervolgens in hoe kleurentheorie werkt.

We onderzoeken ook hoe u het meeste uit kleurenfotografie kunt halen en welke rol deze kennis kan spelen wanneer u uw foto’s gaat vastleggen en verwerken.

Een korte geschiedenis van kleurenfotografie

Vanaf de vroegste dagen van de fotografie, bijna 200 jaar geleden, toen mensen als Louis Daguerre en William Fox Talbot speelden met complexe chemische processen zoals het collodiumproces van natte platen, werd gezocht naar middelen om kleur vast te leggen.

Zwart-witbeelden waren revolutionair, maar een nauwkeurige weergave van de wereld ontbrak nog; het toevoegen van kleur bleek zo uitdagend dat pas halverwege de 20e eeuw zwart-witfotografie zijn dominantie begon te verliezen.

Zelfs wanneer kleurenfotografie commercieel levensvatbaar werd, was het vaak gemakkelijker om een zwart-witbeeld te maken en met de hand te laten kleuren.

Zoals duidelijker zal worden wanneer we verder onderzoeken hoe licht werkt, hing het vastleggen van meer dan alleen zwart en wit af van het besef – gebaseerd op het onderzoek van James Clerk Maxwell in 1861 – dat elke kleur licht kan worden gerecreëerd door rood, groen en blauw te mengen.

Je weet misschien al dat elke pixel in het scherm waar je nu naar staart, bestaat uit drie delen – rood, groen en blauw – die variëren in intensiteit om elke mogelijke kleur te creëren.

Met behulp van dezelfde principes gebruikten de pioniers van kleurenfotografie zoals Gabriel Lippmann en later Louis Ducos Du Hauron meerdere belichtingen vastgelegd door verschillende gekleurde filters die vervolgens werden gecombineerd om een enkel kleurenbeeld te creëren.

Voortbouwend op deze ontwikkelingen ontwikkelden de Franse broers Auguste en Louis Lumière een methode waarbij gebruik werd gemaakt van een enkele belichting.

Microscopische korrels aardappelzetmeel werden rood, groen of blauw geverfd voordat ze op een glasplaat werden verspreid en op hun plaats werden gehouden met vernis.

Dit vormde de basis van de gebroeders Lumiere’ Automatisch verchromen, ’s werelds eerste commercieel verkrijgbare kleurenfotografieproces dat in 1903 werd gepatenteerd voordat het in 1907 in de verkoop ging.

Het grootste nadeel was dat dit dik gelaagde filter ervoor zorgde dat er niet veel licht doorheen ging, wat zeer lange belichtingstijden met zich meebracht.

Andere technieken kwamen naar voren. In plaats van kleuren te mengen via een toevoeging proces, Ducos du Hauron ontwikkelde een ander idee dat cyaan-, gele en magentafilters gebruikte die kleuren mengden op basis van wat werd verwijderd in plaats van wat werd doorgelaten – een Subtractieve proces.

Dit maakte de weg vrij voor de komst van de legendarische Kodachrome-film die voor het eerst in de verkoop ging in 1935.

Oorspronkelijk muzikanten, Leopold Mannes en Leopold Godowky experimenteerden met processes voordat Kodak begon met het financieren van hun onderzoek, culminerend in een film met verschillende lagen emulsie die allemaal in wezen zwart-wit zijn totdat gekleurde kleurstoffen worden toegevoegd tijdens de verwerking.

Het grootste nadeel van Kodachrome is dat de verwerking 28 fasen omvatte en zo complex was dat fotografen het naar Kodak moesten sturen in plaats van het in hun eigen laboratoria te ontwikkelen.

Desondanks produceerde Kodak in de VS – en Agfa in Duitsland – film die bruikbare, toegankelijke kleurenfotografie naar de wereld bracht.

Ondanks deze evolutie, ongeveer 100 jaar nadat de eerste foto’s werden gemaakt, klampten veel fotografen zich vast aan zwart-witbeelden en vonden dat kleurenfotografie niet trouw was aan de essentie van het medium als kunstvorm.

In de loop van de tijd veranderde de houding, geholpen door gerenommeerde fotografen zoals Ernst Haas, William Eggleston en Saul Leiter en kleurfotografie kwam op de voorgrond.

Tegen de jaren 1970 en 1980 ging kleur de fotografie domineren met een enorme verscheidenheid aan verschillende filmvoorraden die beelden een onderscheidend gevoel gaven of een steeds nauwkeurigere kleurweergave boden voor de komst van filmfotografie.

Met de komst van digitaal werd de kleurweergave nog nauwkeuriger en gaf fotografen een enorm potentieel om met kleuren te spelen lang nadat de foto was gemaakt.

10 tips voor het gebruik van kleur in fotografie

Afgezien van de chemie is kleurenfotografie een fascinerende botsing tussen natuurkunde en psychologie.

Licht – zoals ontdekt door Isaac Newton in 16661 – splitst zich op in verschillende kleuren, waarbij verschillende golflengten in onze ogen worden gereflecteerd door de wereld om ons heen.

Deze ontvangst van licht – door de 130 miljoen staafjes en 5-7 miljoen kegeltjes in onze ogen – wordt vervolgens verwerkt door onze hersenen die niet alleen notoir onbetrouwbaar zijn, maar ook cultureel geconditioneerd zijn om op bepaalde manieren te reageren op bepaalde kleuren of kleurencombinaties.

We hebben niet altijd controle over de kleuren die we fotograferen, maar inzicht in de rollen die kleur speelt en hoe we het binnen onze afbeeldingen kunnen beheren, is een belangrijk onderdeel van de ontwikkeling van elke fotograaf.

1. Begrijp primaire kleuren en het kleurenwiel

Eeuwenlang hebben zowel wetenschappers als kunstenaars verschillende methoden ontwikkeld om te begrijpen hoe kleuren zich tot elkaar verhouden en hoe die relatie visueel kan worden overgebracht.

Er zijn verschillende modellen ontstaan, waarvan een van de vroegste de Farbenkugel – kleurenbol – gemaakt door kunstenaar Philipp Otto Runge in het begin van de 19e eeuw.

Het werk van Runge was gebaseerd op de veronderstelling dat elke kleur bestaat uit drie primaire kleuren: rood, blauw en geel. Merk op hoe deze drie kleuren gelijkmatig uit elkaar zitten in het kleurenwiel in het bovenstaande diagram (linksonder).

Voor kunstenaars die kleuren maken van het mengen van verf, is rood blauw en geel als de primaire kleuren grotendeels waar en je hebt dit misschien op school geleerd, afhankelijk van hoe oud je bent.

Zodra licht wordt geprojecteerd in plaats van op een doek te smeren, geldt dit echter niet langer. In plaats daarvan zijn de primaire kleuren rood, blauw en groen, die, zoals u zich zult herinneren, samenwerken als een trio in elke pixel in elk computerscherm – RGB in fotografie.

Om inzicht te krijgen in hoe dit werkt, moet je overwegen wat er gebeurt als je met geverfd water speelt. Een gelijkmatige hoeveelheid rood water gemengd met een gelijkmatige hoeveelheid groen water zal een zeer donkere, purply, inktzwarte kleur creëren.

Als u daarentegen een licht schijnt zodat het door beide glazen water gaat en het op een muur projecteert, is het resultaat geel.

Met dat in gedachten, hoewel er tal van verschillende manieren zijn om kleuren te modelleren, ziet het kleurenwiel dat je tegenwoordig vaak zult vinden er als volgt uit:

Dit zal er vrijwel zeker bekend uitzien, omdat veel softwaretoepassingen dit kleurenwiel gebruiken om gebruikers te helpen selecties te maken.

Als onderdeel van dat gebruik worden tinten op dit kleurenwiel verdeeld als de graden op een kompas en krijgen ze een getal van 0 tot 360. 0 is rood, 180 is cyaan en 360 is bijna hetzelfde rood als 0:

Merk op hoe op dit wiel dat rood, blauw en groen gelijkmatig van elkaar zitten, in plaats van dat blauw en groen vlak naast elkaar liggen, zoals te zien is in de kleurenbol die door Runge is gemaakt.

Merk ook op dat er twee nieuwe kleuren zijn: cyaan tussen groen en blauw, en magenta dat tussen blauw en rood zit.

2. Begrijp primaire, secundaire en tertiaire kleuren

Binnen these tinten, zijn er onze primaire kleuren: rood, blauw en groen. Als u twee van die kleuren samenvoegt, maakt u een reeks secundaire kleuren: geel, magenta en cyaan.

Het mengen van een primary met een secundaire begint subtielere veranderingen te geven, zoals weergegeven in dit diagram:

Houd er rekening mee dat de definitie van secundaire en primaire kleuren verandert als u een model gebruikt waarbij uw primaire kleuren rood, blauw en geel zijn!

3. Maak uzelf vertrouwd met het jargon

Er zijn veel verschillende modellen voor het visualiseren van ons begrip van kleur en Photoshop alleen gebruikt 9 verschillende methoden voor het weergeven van kleuren in het kleurenpaneel, van “Hue Cube” tot “Web Color Sliders”.

Dit klinkt misschien verwarrend en hoewel u zeker niet hoeft te leren over deze verschillende modellen, is het handig om een paar cruciale termen te kennen, zodat u meer te weten kunt komen over hoe kleuren werken.

Hier zijn er een paar om u op weg te helpen:

• Tint

Tint is ons klassieke idee van wat een kleur is – rood, blauw, groen, geel, oranje, cyaan, magenta, enz. – en is elke kleur zonder dat er zwart of wit aan is toegevoegd.

U vindt tinten aan de rand van het RGB-kleurenwiel hierboven en ze krijgen een getal toegewezen tussen 0 en 360, zoals hierboven beschreven.

• Verzadiging

Verzadiging is de zuiverheid of intensiteit van een kleur. U kunt de verzadiging van een tint verminderen door grijs toe te voegen (ook wel grijs genoemd) Toning) of wit (bekend als Verven).

• Luminantie

Luminantie beschrijft de helderheid van een kleur. Zwart toevoegen (ook wel Arcering) tot een tint zal de helderheid verminderen.

U kent deze termen misschien van de schuifregelaars die u vindt in bewerkingssoftware zoals Lightroom of Luminar AI.

Fotobewerking heeft de neiging om kleur relatief eenvoudig te houden, terwijl Photoshop veel verschillende modellen vereist, zoals de hierboven genoemde Hue Cube om tegemoet te komen aan ontwerpers die materialen maken voor afdrukken of voor het web, bijvoorbeeld.

4. Krijg grip op kleurentheorie – en vergeet het dan

Kleurentheorie gaat over hoe we reageren op bepaalde kleuren en hun combinaties.

In de loop der jaren hebben schilders en ontwerpers een aantal modellen ontwikkeld die proberen uit te leggen en te formaliseren hoe en waarom bepaalde kleurencombinaties gewoon het gevoel hebben dat ze samenwerken terwijl andere lijken te botsen.

Veel van deze theorieën ontlenen hun regels en namen aan het hierboven beschreven kleurenwiel en daarom is het handig om er vertrouwd mee te raken en te zien waar de kleuren zitten.

Hieronder vindt u een lijst met enkele van de meest gebruikte kleuren en gepresenteerd met behulp van een handige tool van Adobe.

• Aanvullend

Dit is de theorie die je het vaakst tegenkomt. Kortom, het werkt volgens het principe dat kleuren die tegenover elkaar zitten op het kleurenwiel.

Hopelijk ben je het ermee eens dat deze kleuren goed samenwerken.

Merk op hoe oranje en groenblauw, een klassieke combinatie van complementaire kleuren die dankzij Hollywood en Instagram in populariteit is gestegen, zich aan weerszijden van het wiel bevinden.

• Analoog

Analoge kleuren zitten naast elkaar in het kleurenwiel. Je zou kunnen denken aan de verschillende versies van groen die je tussen dicht gebladerte ziet.

• Split Complementair

Split complementair is een subtiele variatie op het klassieke complementaire schema zoals hierboven beschreven. Het gebruikt een enkele kleur in de ene helft van het kleurenwiel en balanceert het met twee kleuren die enigszins afwijken van het tegenovergestelde.

Als je een rotsachtige woestijn tegen een blauwe lucht fotografeert, zou je kunnen merken dat de verschillende tinten oranje een groot bereik bestrijken:

• Monochromatisch

Wanneer we het woord monochroom horen, denken we vaak aan zwart-witafbeeldingen, maar een monochromatische afbeelding is elke afbeelding die slechts verschillende tinten van een enkele kleur gebruikt.

Zoals u zult opmerken, zijn er tal van andere theorieën vermeld op de Adobe-website die u helpen te begrijpen welke kleuren goed kunnen samenwerken, waaronder triadisch, vierkanten verbinding.

(Zie onze gids: hoe triadische kleuren in fotografie te gebruiken.)

Gezien het aantal, zou je kunnen denken dat er een theorie is die overeenkomt met elke combinatie van kleuren, en tot op zekere hoogte heb je gelijk.

Dit is een deel van waar de beperkingen van de kleurentheorie beginnen: het zijn slechts theorieën.

Een kleurentheorie kan een handig startpunt zijn als je een modeshoot in een studio choreografeert en misschien een achtergrond kiest die past bij de kleding van een model. Misschien wilt u choose iets complementairs, of misschien bewust kiezen voor iets dat botst.

Op straat of in de natuur kunnen we echter niet noodzakelijkerwijs kiezen welke kleuren voor onze camera verschijnen, maar een goed begrip van de kleurentheorie – hoe eenvoudig ook – kan ons helpen keuzes te maken wanneer we ons werk komen bewerken.

Uiteindelijk is de kleurentheorie slechts een leidraad. Fotograaf Ernst Haas was een van de beroemdste fotografen van de 20e eeuw om het potentieel van kleurenfotografie te verkennen en het is de moeite waard om in gedachten te houden dat hij ooit dit zei:

“Pas op voor kleurtheorieën. Theorieën in kleurenfotografie zijn gevaarlijk. Het simpele feit dat er zoveel van zijn, bewijst mijn punt. Een kleurenfilosofie komt veel dichter bij de waarheid.”

5. Leer de basisprincipes van kleurenpsychologie

Net zoals de bovenstaande modellen ons een idee kunnen geven van welke kleuren de neiging hebben om goed bij elkaar te zitten, is het de moeite waard om een paar inzichten te krijgen in hoe kleurenpsychologie werkt.

De Duitse dichter Johann Wolfgang von Goethe schreef uitgebreid over hoe we worden beïnvloed door kleuren, publiceerde zijn Theorie van kleuren in 1810 en hoewel het misschien niet wetenschappelijk is, geeft het inzicht in hoe we cultureel geconditioneerd kunnen zijn om op bepaalde manieren op bepaalde kleuren te reageren.

Goethes gedachten over geel zijn bijvoorbeeld fascinerend. Voor hem bracht geel “de aard van helderheid, en heeft een sereen, homoseksueel, zacht opwindend karakter” maar deze zuiverheid werd gemakkelijk ondermijnd: “de kleur van zwavel, die neigt naar groen, heeft iets onaangenaams in zich.”

De nauwkeurigheid van Goethe’s meningen over kleur is niet al te belangrijk, maar het is nuttig om enig begrip te hebben van hoe kleuren een kijker kunnen beïnvloeden.

Tinten met de hoogste intensiteit zullen eerst de aandacht van de kijker trekken en naast andere levendige kleuren zal drama ontstaan.

Pasteltinten daarentegen, vooral wanneer ze naast complementaire en even uitgewassen kleuren worden geplaatst, hebben de neiging om kalmerend te zijn.

Er zijn brede aannames over hoe verschillende kleuren verschillende emotionele reacties kunnen oproepen – blauw kan rustig, koud of zelfs verdrietig zijn; groen kan gedachten van de natuur oproepen; rood wordt beschouwd als intens, gepassioneerd of zelfs boos en sterk.

Sommige kleuren en kleurencombinaties hebben associaties. Merk bijvoorbeeld op hoe websites voor fysiotherapeuten of tandartsen de neiging hebben om een combinatie van blauw en wit te gebruiken, of hoe we geel en zwart associëren met gevaar dankzij wespen en andere wezens die ons schade kunnen berokkenen.

Dit betekent niet dat kleuren altijd een bepaald type reactie zullen oproepen, maar het kan het overwegen waard zijn in je fotografie, vooral wanneer je je foto’s komt bewerken en je kijker een subtiel psychologisch duwtje wilt geven.

6. Het menselijk brein laat zich gemakkelijk voor de gek houden

Onze ogen zijn ongelooflijk en het vermogen van onze hersenen om visuele informatie te verwerken is nog lang niet begrepen. De manier waarop we licht en kleur waarnemen, is echter gemakkelijk scheefgetrokken.

Overweeg de afbeelding hierboven. Hoewel tegel A er veel donkerder uitziet dan tegel B, zijn ze eigenlijk exact dezelfde grijstint.

Het is de moeite waard eraan te denken dat onze perceptie van kleur enorm afhangt van hoe we het zien en zelfs dan is het niet altijd zo eenvoudig.

Je herinnert je misschien nog hoe in 2015 een foto van een jurk viraal ging. Sommigen zagen het als blauw met zwart kant, terwijl anderen er zeker van waren dat het wit en goud was.

Onze hersenen kunnen van kleur veranderen, zelfs zonder dat we het beseffen en het is een herinnering dat perceptie erg subjectief kan zijn.

7. Fotografeer in Raw

Fotograferen in raw in tegenstelling tot jpeg biedt een aantal belangrijke voordelen als het gaat om het verwerken van je foto’s. Raw-bestanden bevatten veel meer gegevens dan jpegs, waardoor je meer flexibiliteit hebt in software zoals Lightroom of Luminar AI.

Misschien wel het belangrijkste is dat je bij een raw bestand de mogelijkheid behoudt om de witbalans, ook wel de kleurtemperatuur genoemd, te regelen.

8. Meer informatie over kleurtemperatuur

Als je ooit onder kunstlicht hebt gefotografeerd, weet je dat ze vreemde dingen met je afbeeldingen kunnen doen. Misschien ga je later je bestanden bewerken en ontdekken dat de kleuren in niets lijken op hoe je ze hebt ervaren toen je aan het fotograferen was.

Licht heeft een temperatuur: de momenten voor zonsopgang kunnen koud aanvoelen, zonsondergang kan alles een warme gloed geven en wolfraamlampen kunnen een heel oranje gevoel hebben. Onze hersenen zijn in staat om verschillende kleurtemperaturen te normaliseren, zodat kleuren consistent zijn, maar camera’s hebben dit voordeel niet.

Wanneer ingesteld op automatisch (of raw fotograferen – zie hierboven), kan een camera een goede schatting maken van de kleurtemperatuur van een scène, maar deze moet vaak worden gecorrigeerdng, vooral als er een dominante kleur voor de lens is die zijn besluitvorming gooit.

U kunt er ook voor kiezen om de witbalans te wijzigen als een creatieve keuze. Je kunt een afbeelding warm of koud laten aanvoelen, maar houd er rekening mee dat huidtinten er snel vreemd uit kunnen gaan zien als je dingen te ver duwt.

Als u van plan bent ervoor te zorgen dat uw kleurtemperatuur nauwkeurig is wanneer u gaat bewerken, kunt u met de meeste software iets grijs of wits in uw scène gebruiken om als basis te gebruiken.

Sommige fotografen gebruiken een volledig neutrale witte of grijze kaart om ervoor te zorgen dat kleuren levensecht zijn.

9. Ontwikkel een oog voor kleur

Net zoals we een bewustzijn kunnen ontwikkelen van compositorische elementen zoals leidende lijnen of geometrische vormen, kunnen we ook een bewustzijn voor kleur verwerven.

Je kunt een bewuste poging doen om meer aandacht te besteden aan kleur en het te gebruiken om je beeldvorming vorm te geven.

Let de volgende keer dat je op pad bent op welke kleuren voor jou opvallen in de natuurlijke omgeving en waarom dit zo is. Gebruik wat je leert als een gids om iets speciaals te maken met je fotografie.

Lees ook dit artikel over het gebruik van de kleur rood om betere foto’s te maken.

10. Neem al deze kennis mee in je bewerking

Tenzij je zorgvuldig gechoreografeerde fotoshoots plant, is de kans groot dat je niet veel controle hebt over de kleuren die je tegenkomt als je aan het fotograferen bent.

In plaats daarvan zal veel van uw controle komen wanneer u uw afbeeldingen verwerkt, en het kunnen manipuleren van de kleurtemperatuur of afzonderlijke delen van het beeld kan u methoden geven om een foto samen te laten werken en een impact te creëren.

Het kan zo eenvoudig zijn als het verwijderen van afleidende kleuren uit een afbeelding door gebieden te desatureren of donkerder te maken.

Als alternatief kunt u een stijl ontwikkelen die een bepaald kleurenschema gebruikt dat uw werk een onderscheidende uitstraling geeft.

Experimenteer met alle kleurcorrectietools die u tot uw beschikking hebt in uw favoriete foto-editor en kijk welke effecten u kunt maken door selectief de middentonen, schaduwen of hooglichten van uw kleurenfoto’s aan te passen.

Laatste woorden

Kleur speelt een grote rol in hoe we onze foto’s maken, verwerken en presenteren en kleurenfotografie is een complex onderwerp dat, zoals veel delen van fotografie, natuurkunde en psychologie samenbrengt.

Hoewel je geen diepgaand begrip van elk detail hoeft te hebben als het gaat om zaken als complementaire schema’s of hoe de hersenen kleur waarnemen, is het handig om een idee te hebben van hoe het allemaal in elkaar past als basis voor je progressie als fotograaf.

Hopelijk heeft dit artikel over kleurenfotografie je enkele aanknopingspunten gegeven voor verder onderzoek en je op weg geholpen met het produceren van foto’s die kleur gebruiken om impact te maken.